Η ιδιοπροσωπία της Βιολογίας

Πρόσκληση  για Ανοικτό Διάλογο

Η ταυτότητα της Βιολογίας και η εξέλιξη των Βιοεπιστημών αποτελεί στην εποχή μας ένα πολυσυζητημένο θέμα που απασχολεί πλέον όχι μόνο τους Βιολόγους, αλλά το σύνολο σχεδόν των επιστημόνων και κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς οργανισμούς.

Στο θέμα της ταυτότητας της Βιολογίας, η επιστημολογική της οντότητα και αυτονομία, αποτυπώνεται σε εκτεταμένη βιβλιογραφία όσο αφορά στα  ιδιοχαρακτηριστικά της (1,2,3)  και την ανταπόκρισή της στα επιστημολογικά κριτήρια του Moore (4).

Εν τούτοις λόγοι που πηγάζουν από:

α) την ιστορία  των επιστημών (και την μικρή συγκριτικά «ηλικία» της σύγχρονης Βιολογίας),

β) την διευρυνόμενη διασύνδεση της Βιολογίας με άλλα επιστημονικά πεδία (Φυσική, Χημεία, Μαθηματικά, Ηθική,…) και ιδιαίτερα τις ανθρωπιστικές επιστήμες,

γ) ετερόκλιτα συμφέροντα που αναπτύσσονται -ιδιαίτερα στην περίοδο κρίσης που βιώνουμε- λόγω της αλματώδους ανάπτυξης των ερευνητικών και γνωστικών πεδίων των Βιοεπιστημών και ειδικά των εφαρμογών τους στην διατροφή, στο περιβάλλον, στην υγεία, στην ενέργεια,

έχουν ως αποτέλεσμα να αναδύονται ερωτήματα που τείνουν να αμφισβητούν την οντότητα (5) και να …θολώνουν την επιστημολογική της «αυτάρκεια» ή ακόμη και την εννοιολογική της συνέχεια.

Στο πρόσφατο συνέδριο της ΠΕΒ «Η Βιολογία στην Εκπαίδευση» (Απρίλιος 2012) τέθηκαν ειδικότερα ερωτήματα όπως:

ü Πως συμβαίνει η Νέα Βιολογία να διασυνδέεται όλο και περισσότερο με γνωστικά πεδία της φυσικής, χημείας, μαθηματικών, πληροφορικής κ.α. και συνάμα να διατηρεί την αυτονομίας της;

ü Ενέχει ορθολογισμό η «κατάταξη» της Βιολογίας ως «βασική επιστήμη της ιατρικής», όταν η τελευταία οριοθετείται μόνο στα ζητήματα βιολογίας του ανθρώπου που αφορούν στην υγεία του και μάλιστα αρκείται (κατά βάση) στην εμπειρική αντιμετώπιση τους;

ü Είναι ορθολογικότερη η αντικατάσταση της κατάταξης  «επιστήμες της φύσης» (βλ Φυσικές επιστήμες) από την κατάταξη : «Επιστήμες ζωής και επιστήμες ανόργανης ύλης»;

ü Ακόμη και αν δεχθούμε την κριτική που ασκείται εκ μέρους των φιλοσόφων της Βιολογίας, ότι πολλοί Βιολόγοι δεν γνωρίζουν το πόσο απέχει η Βιολογία από τις φυσικές επιστήμες, ποια είναι η «χρησιμότητα» αυτής της παραδοχής; Μήπως έτσι τροχοδρομήσουμε …κλαδικές αλλαγές που δεν έχουν ωριμάσει;!

Με αυτές τις πλέον πρόσφατες …αφορμές, κρίναμε σκόπιμο να εγκαινιάσουμε καταρχήν αυτό τον  e-διάλογο, για το βασικό ζήτημα της Ιδιοπροσωπίας της Νέας Βιολογίας. Συνάμα πιστεύουμε ότι αυτή η συζήτηση θα ξεκαθαρίσει μια σημαντική παρανόηση, που σκοπίμως η όχι καλλιεργείται σήμερα και ειδικά στην χώρα μας: η όποια διασύνδεση με άλλες επιστήμες αποτελεί (μόνο ή απλά) μια επιμεριστική προσέγγιση ενός φαινομένου, που ωστόσο απέχει από το ενοποιητικό πνεύμα και την ολιστική προσέγγιση που απαιτεί κάθε βιολογικό φαινόμενο. (6)

Για την υποστήριξη της έναρξης του διαλόγου ζητήσαμε από τον καθηγητή κ. Στάμου -κύριο ομιλητή στο εν λόγω συνέδριο-  να καταγράψει τις απόψεις του για το θέμα. Η ανταπόκριση ήταν θετική και το σχετικό του κείμενο επισυνάπτεται. Παράλληλα παραθέτουμε δύο κείμενα του E. Mayr εστιασμένα στην ταυτότητα της Βιολογίας, ενώ συνιστούμε την ανάγνωση σχετικού κειμένου της ECBA Βιο2020 (www.ecba.com) , που αναφέρεται τόσο στα χαρακτηριστικά της  Νέας Βιολογίας, όσο και σε ζητήματα πολιτικής και εκπαίδευσης. Τέλος συνιστούμε το εμπεριστατωμένο ντοκουμέντο των Εθνικών Ακαδημιών των ΗΠΑ”A New Biology in the 21^st Century” που αποτελεί σήμερα ίσως το ποιο ολοκληρωμένο πόνημα όσο αφορά στην «Νέα Βιολογία». (7)

Προσκαλούμε κάθε συνάδελφο που θέλει να τοποθετηθεί ή να διευκρινίσει κάποιο ζήτημα, να μας στείλει την άποψή του που μπορούμε –με την έγκρισή του- να την αναρτήσουμε στον ιστότοπο μας.

Βιβλιογραφία

(προφανώς ενδεικτική)

1.     Ε.Mayr “The biological thought” κεφ.2 εκδόσεις ΜΙΕΤ

2.     E Mayr, «Αυτή είναι η Βιολογία» σελ 38, εκδόσεις Κάτοπτρο.

3.     Steven Rose,  “Τα μονοπάτια της ζωής», εκδόσεις Κάτοπτρο.

4.     Moore  JA, “Science as a Way of Knowing” Cambridge, Harvard Univercity Press.

5.     Weinberg S, “Dreams of a Final Theory” (Όνειρα για μια τελική Θεωρία) Κάτοπτρο.

6.      Kafatos F, Eisner T, “Unification in the century of Biology” www.sciencemag.org SCIENCE VOL 303 27 FEBRUARY 2004

7.     A New Biology in the 21^st Century : “Biological research is in the midst of a revolutionary change due to the integration of powerful technologies along with new concepts and methods derived from inclusion of physical sciences, mathematics, computational sciences, and engineering. As never before, advances in biological sciences hold tremendous…(απόσπασμα από τον πρόλογο-κείμενο 96 σελίδων) , 2011. http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12764  

http://www.pev.gr/