Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη για τον επιστημονικό εγγραμματισμό και την αξιολόγηση

                                

Η συνέντευξη της Caroll Brewer, αναπληρώτριας κοσμήτορος και καθηγήτριας βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, στην οποία αναπτύσσονται οι απόψεις της για τον επιστημονικό εγγραμματισμό και την αξιολόγηση, δόθηκε στην ιστοσελίδα ActionBioscience.org με την ευκαιρία της ετήσιας συνάντησης του Αμερικανικού Ινστιτούτου για τις Βιολογικές Επιστήμες (AIBS) το 2007.

Ποιος είναι ο ορισμός που δίνετε στον επιστημονικό εγγραμματισμό;

Brewer: Για μένα ο ορισμός του επιστημονικού εγγραμματισμού  είναι η ικανότητα να διαβάζεις ένα άρθρο σε μια εφημερίδα ή σε ένα περιοδικό, να παρακολουθείς τα σχόλια σε μια ραδιοφωνική εκπομπή ή στην τηλεόραση και να είσαι ικανός να κατανοήσεις σε τι αναφέρονται και επίσης να τα αντιμετωπίζεις με σκεπτικισμό. Είναι ακόμη να γνωρίζεις αρκετά για την επιστήμη ώστε να είσαι ικανός να διακρίνεις αν η ιστορία που σου αφηγούνται, παρουσιάζεται με δίκαιο και ακριβή τρόπο.

Ο ορισμός που δίνετε μπορεί να εφαρμοστεί ώστε να προωθήσει τον επιστημονικό εγγραμματισμό στην τάξη;

Brewer:  Πιστεύω πως ναι. Μια από τις περισσότερο σημαντικές δεξιότητες που μπορούμε να διδάξουμε στους μαθητές μας, είναι το πώς να διατυπώνουν ερωτήσεις,  πράγμα που βρίσκεται στη ρίζα  του επιστημονικού εγγραμματισμού. Δεν χρειάζεται να διατυπώνουμε πομπώδεις ερωτήσεις. Ερωτήσεις όπως: Γιατί υπάρχουν περισσότεροι γεωσκώληκες σε αυτήν την πλευρά της σχολικής αυλής, παρά σε κάποια άλλη; Γιατί τα φυτά ευδοκιμούν εδώ και όχι εκεί; Είναι το είδος των ερωτήσεων που χρειάζεται να θέτετε στους μαθητές από την πολύ μικρή ηλικία και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία ερώτηση που να μπορεί να θεωρηθεί ανόητη. Η διατύπωση ερωτήσεων είναι βασική για τον επιστημονικό εγγραμματισμό.

Ποια σχολικά  projects θα προτείνατε ώστε να προωθηθεί ο επιστημονικός εγγραμματισμός;

Brewer: Μου ζητείται να πηγαίνω στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και να μιλώ με τους μαθητές τους για την επιστήμη και επίσης για την επιστήμη που εξασκώ, που είναι η οικολογία. Και το πρώτο πράγμα που κάνω, είναι αυτό που ονομάζω «κοίταξε γύρω σου», δεν έχεις δηλαδή παρά να βγεις έξω να κάτσεις στο γρασίδι και να κοιτάξεις γύρω σου. Όταν ακουμπήσεις με τα γόνατα και τα χέρια στο έδαφος και αρχίσεις να το παρατηρείς, θα προσέξεις ότι υπάρχουν μικροί οργανισμοί, όπως έντομα και φυτά. Από το σημείο αυτό οι ερωτήσεις απλώς θα έρθουν. Δεν έχω ποτέ δει να μη συμβαίνει αυτό.  Κοίταξε γύρω σου, κάνε παρατηρήσεις και αμέσως η περιέργειά σου θα κορυφωθεί. Αυτό είναι το σημείο από το οποίο ξεκινά η επιστήμη ή τουλάχιστον το σημείο από το οποίο ξεκινά η επιστημονική έρευνα που κάνω εγώ.

Υπάρχουν στρατηγικές αξιολόγησης που να πιστοποιούν τον επιστημονικό εγγραμματισμό των μαθητών;

Brewer:  Η αξιολόγηση είναι κατά κάποιο τρόπο ένα τελικό όριο και μου έχει ζητηθεί να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση πολλές φορές στο παρελθόν.  Η αξιολόγηση είναι μια ενδιαφέρουσα διαδικασία και μου αρέσει να σκέφτομαι γι’ αυτήν με δύο τρόπους: υπάρχει το είδος της αξιολόγησης με το οποίο είναι περισσότερο εξοικειωμένοι οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί. Αυτή δηλαδή στην οποία  δίνουν ένα τεστ στο τέλος μιας ενότητας προκειμένου να διαπιστωθεί πόσο μέρος της ύλης ένας μαθητής θυμάται.

Ως επιστήμων όμως, που επιθυμεί πράγματι να σχηματοποιήσει ένα πρότυπο για την επιστήμη, σκέφτομαι ότι η αξιολόγηση αποτελεί ένα χάρτη της συνολικής διαδικασίας. Πώς ξεκίνησες; Τι βρήκες ενδιαφέρον σε αυτό το ερώτημα; Τι εργαλεία απαιτήθηκε να χρησιμοποιήσεις, ώστε να ελέγξεις αξιόπιστα την ορθότητα της απάντησης που έδωσες; Στο πανεπιστήμιο μπορεί να εκτελέσουμε ένα πείραμα, ποια όμως θα ήταν τα εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε; Πώς θα τα χρησιμοποιήσαμε; Τι είδος δεδομένων θα συλλέξουμε; Πώς θα δώσουμε νόημα στα δεδομένα αυτά; Όλα αυτά είναι πράγματα που κανείς αντιμετωπίζει στην επιστημονική έρευνα και το κλειδί εδώ είναι ότι δεν φθάνεις πάντοτε στην σωστή απάντηση ή στην καλύτερη απάντηση με την πρώτη προσπάθεια. Θέλω να πω ότι αν στη συνάντηση αυτή του AIBS   που υπάρχουν εκατοντάδες βιολόγων,  υποβάλλαμε σε καθένα από αυτούς το ερώτημα: «Πόσο χρόνο θα σας έπαιρνε ώστε να καταλήξετε σε κάποιο από τα δεδομένα που γράφονται στα βιβλία;» θα απαντούσατε ότι χρειάζονται χιλιάδες ώρες και χιλιάδες αδιέξοδα και ένα σωρό προβληματισμοί για το πώς θα απαντήσετε καλύτερα στο ερώτημα και στο πώς θα συλλέξετε τα δεδομένα..

Έτσι το μεγαλύτερο μέρος των πραγμάτων που έχουμε να κάνουμε στην αξιολόγηση μπορεί να είναι ο έλεγχος των πνευματικών συνηθειών  που οι άνθρωποι αναπτύσσουν προκειμένου να είναι ικανοί να θέτουν ερωτήματα και να σχεδιάζουν από μόνοι τους, το πως θα τα απαντήσουν.  Παρακινώ τον κόσμο να παρατηρεί αυτές τις πνευματικές συνήθειες, ώστε να βλέπει πώς οι άνθρωποι, θέτουν ερωτήματα και πώς απαντούν σε αυτά. Παίρνει λίγο περισσότερο χρόνο αυτό, αλλά όταν υιοθετούμε αυτόν τον τρόπο αξιολόγησης, μπορούμε να συνδέουμε ουσιαστικά το σύνολο της διδασκαλίας με τη μάθηση των μαθητών και ειλικρινά, αυτό είναι όλο!

Σκέφτομαι ότι μπορείτε να κάνετε, πολλές διαφορετικές επιλογές στην αξιολόγηση. Διδάσκω σε τάξεις με πολλούς φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, όπου πρέπει να χρησιμοποιώ διαγωνίσματα πολλαπλών επιλογών, όμως σκέφτομαι ότι είναι σημαντικό να μιλάω με τους φοιτητές μου και να τους εξετάζω προφορικά για να διαπιστώνω, πώς αντιδρούν και πώς σκέπτονται. Πιστεύω ότι είναι χρήσιμο οι φοιτητές  να δημιουργούν  μεγάλα portfolios στα οποία να καταγράφουν τις σκέψεις τους και τις ενέργειές τους. Να έχεις μαθητές που γράφουν και προβληματίζονται πάνω σε αυτό που πιστεύουν ότι μαθαίνουν, είναι επίσης ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας της αξιολόγησης. Όπως δεν υπάρχει ένας τρόπος να διδάσκεις, έτσι πιστεύω ότι δεν υπάρχει και ένας τρόπος να αξιολογείς.

Υπάρχει κάποιο μοντέλο διδασκαλίας που πιστεύετε ότι προωθεί τη διερευνητική μάθηση;

Brewer:  Είμαι βαθιά ριζωμένη στην ιδέα του σχολείου στο οποίο οι μαθητές, μαθαίνουν στην πράξη και αυτό είναι που κάνει το μοντέλο 5Ε (σημ. μετ. το μοντέλο που στηρίζεται στα 5 Ε: 1) Engagement, 2) Exploration, 3) Explanation, 4) Elaboration, and 5) Evaluation.) και το κάνει καλά. Αισθάνομαι ένα είδος αμηχανίας όταν λέω ότι έκανα σχεδόν τα πάντα, από το διδακτορικό μου και πέρα, χωρίς να γνωρίζω πολλά για το μοντέλο αυτό. Όταν πήγα στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα και άρχισα να δουλεύω με τους εκπαιδευτικούς, προσπαθώντας να τους δείξω, πώς μπορούν να χρησιμοποιούν την σχολική αυλή για να διδάξουν οικολογία, ένας εκπαιδευτικός της β/θμιας εκπαίδευσης με ρώτησε: «Τι πιστεύεται για τη διερευνητική μάθηση». Του απάντησα τι εννοείτε; Πιστεύω ότι μαθαίνουμε καλύτερα πράττοντας και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θεωρώ ότι είναι σημαντικό, τουλάχιστον στο πεδίο μου, να βγάζουμε τους μαθητές έξω από την τάξη και να κεντρίζουμε την περιέργειά τους, σχετικά με αυτό που βλέπουν. Η προτροπή μου «κοίταξε γύρω σου» ανταποκρίνεται στο ανακαλυπτικό μέρος του μοντέλου 5Ε.

Μερικές φορές όταν προσπαθείς να διδάξεις με αυτόν τον τρόπο, οι μαθητές φεύγοντας από το μάθημα, έχουν παρανοήσεις. Ακόμη όμως και ως ερευνητές πολλές φορές έχουμε παρανοήσεις όταν δεν έχουμε στη διάθεσή  μας όλα τα δεδομένα που χρειαζόμαστε. Πιστεύω ότι αυτό πραγματικά προσδιορίζει ό,τι χρειάζεται να κάνουμε, προκειμένου να αναπτύξουμε μια δια βίου μάθηση. Χρειάζεται να βγούμε έξω, χρειάζεται να πειραματιστούμε με τα χέρια μας, να δούμε με τα μάτια μας, να ακούσουμε με τα αυτιά μας. Χρειάζεται πραγματικά να χρησιμοποιήσουμε όλες μας τις αισθήσεις προκειμένου να συλλέξουμε πληροφορίες, ώστε το μυαλό μας να νοηματοδοτήσει όλες τις πληροφορίες που έχουμε συλλέξει. Η διαδικασία αυτή δεν σταματά επειδή κάποιος μπορεί να θεωρεί τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, από κάποιον άλλο. Ολοκληρώνεται, με τη διανομή των πληροφοριών και τη συζήτηση που καταλήγει σε κάποια συμφωνία. Ο καθένας μπορεί να το κάνει αυτό.

Το πρόγραμμα σπουδών της βιολογίας, προωθεί σήμερα τον επιστημονικό εγγραματισμό;

Brewer:  Θα πω κάτι που ίσως δεν είναι γενικώς αποδεκτό. Είμαι επαγγελματίας Βιολόγος που κάνει έρευνα και διδασκαλία για να ζήσει. Όταν ξεκίνησα να σπουδάζω στο κολλέγιο της δεκαετία του 70, είχα ένα εγχειρίδιο που ήταν τρία τέταρτα της ίντσας παχύ και ζύγιζε περίπου 3 πάουντς. Όταν άρχισα να διδάσκω βιολογία το 1993 το εγχειρίδιο ήταν 3,5 ίντσες παχύ και ζύγιζε 7 πάουντς. Αυτό το βιβλίο ήταν μια συμπύκνωση που περιείχε όλη την τεκμηριωμένη γνώση την οποία ο εκδότης πίστευε ότι έπρεπε να συμπεριληφθεί.  Αν όμως ρίξετε μια ματιά στο τι περιέχουν τα περιοδικά που αναφέρονται στη βιολογία, θα αναρωτηθείτε πώς στο καλό θα μπορούσαμε να επιλέξουμε ένα συγκεκριμένο υποσύνολο, ώστε να πούμε: αυτό αντιπροσωπεύει ό,τι πρέπει να γνωρίζετε για τη βιολογία; Η μεγαλύτερη ανησυχία μου σήμερα, ειδικά με το κίνημα της υπευθυνότητας, είναι ότι επιλέγουμε συγκεκριμένες κατηγορίες δεδομένων που έχουν μια ιστορική παράδοση και τα οποία βεβαίως παρέχουν μερικά σημαντικά θεμέλια για την κατανόηση της Βιολογίας, τα οποία όμως συχνότατα δεν σηματοδοτούν το μέλλον. Αυτό είναι πράγματι προβληματικό για μένα, ως επιστήμονα. Ως εκπαιδευτικός ανησυχώ διότι αφήνουμε να εννοηθεί ότι αν τα πας καλά στην αξιολόγηση με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής που αφορούν δεδομένα, τότε έχεις κάποιο είδος πιστοποίησης για τις γνώσεις σου στη βιολογία. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο δημιουργεί λανθασμένη εντύπωση για τη γνώση και για τη δια βίου μάθηση.

Είμαι προβληματισμένη για τον τρόπο με τον οποίο διδάσκουμε βιολογία σήμερα και ανησυχώ για αυτό που οι εκπαιδευτικοί μου θέτουν σε πολύ κανονική βάση. Μου λένε ότι συναντούν προβλήματα με τη διερευνητική διδασκαλία καθώς δεν υπάρχει χρόνος ώστε οι μαθητές να θέτουν δικά τους ερωτήματα και  να τα απαντούν, μια και είναι απασχολημένοι με τη μελέτη που θα τους κάνει ικανούς να ανταποκριθούν στα τεστ. Αυτό όμως είναι εντελώς αντίθετο με αυτό που θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει μια ζωή που σχετίζεται με την επιστήμη. Πολλά χρόνια πριν διάβασα ένα εξαιρετικό ανέκδοτο-και μακάρι να θυμόμουν ποιος το είχε πει- στο οποίο αναφερόταν ότι διδάσκουμε βιολογία με τον ακόλουθο, τρελό τρόπο, με τον οποίο θα προσπαθούσαμε να διδάξουμε μπέιζμπολ: για μερικά από τα πρώτα χρόνια δηλαδή, αφήνεις τα παιδιά να αγγίζουν τη γροθιά και το ρόπαλο. Αργότερα ίσως που θα φτάσουν στο γυμνάσιο τα αφήνεις να πετούν τη μπάλα το ένα στο άλλο, ακόμα όμως δεν τα αφήνεις να παίξουν μπέιζμπολ. Πρέπει να φτάσουν στην αποφοίτηση για να τους αφήσεις να διατυπώνουν τα δικά τους ερωτήματα και να απαντούν σε αυτά. Έτσι μπορούν να παίξουν το πρώτο τους παιχνίδι, όταν πλέον έχουν περάσει τα 20 χρόνια τους. Αυτός όσο είναι ένας τρελός τρόπος να διδάσκουμε τα παιδιά μπέιζμπολ, είναι εξίσου ένας τρελός τρόπος να διδάσκουμε τα παιδιά βιολογία.

Η βιολογία που διδάσκουμε τους μαθητές είναι η ίδια για όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως από το αν ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν σχετικές σπουδές ή όχι. Βλέπετε κάποιο πρόβλημα σε αυτό;

Brewer: Οι συνεργάτες μου και εγώ στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, έχουμε αφιερώσει πολλές συζητήσεις σε αυτό. Μερικοί από του φοιτητές, ειδικά των πρώτων ετών, είτε είναι ενήλικες που επανέρχονται στην εκπαίδευση, είτε νέοι απόφοιτοι λυκείων, προσέρχονται στο μάθημα βιολογίας, έχοντας στο μυαλό τους να ακολουθήσουν σχετικές σπουδές. Άλλοι όχι.  Όλοι τους όμως πρέπει να ενθουσιαστούν από τη μελέτη της ζωής, ανεξαρτήτως από το αν τελικώς εξειδικευθούν στη βιολογία ή γίνουν διευθυντικά στελέχη στη βιομηχανία.  Πράγματι τα διευθυντικά στελέχη της βιομηχανίας ίσως θα έπρεπε να αποτελούν τους πιο σημαντικούς φοιτητές μας στη βιολογία.

Πολλά χρόνια πριν, αποφάσισα ότι αντί να χρησιμοποιήσω ένα πολύ παραδοσιακό εγχειρίδιο για τη βιολογία-ξέρετε του είδους που ζυγίζει 7 λίμπρες- να υιοθετήσω μια τελείως διαφορετική προσέγγιση για τη διδασκαλία της εισαγωγής στη βιολογία.  Έτσι ως διδακτικό εγχειρίδιο επέλεξα ένα βιβλίο που είχε γραφεί από τον  Edward Wilson συγγραφέα βραβευμένο με βραβείο Pulitzer του οποίου ο τίτλος ήταν  Ποικιλομορφία της ζωής. Ξεκαθάρισα στους φοιτητές ότι στο βιβλίο περιέχονταν έννοιες που υπήρχε ανάγκη να διερευνηθούν με τη χρήση ενός παραδοσιακού εγχειριδίου, του διαδικτύου ή άλλων πηγών, ώστε να γίνουν κατανοητές. Σκεφτόμουν ότι θα ήταν σημαντικό για τους φοιτητές να εξερευνήσουν την υπέροχη ιστορία Wilson μέσω της ιστορίας της ζωής και επίσης τη σημασία της βιοποικιλότητας για τον πλανήτη μας. Δύο εβδομάδες αργότερα οι φοιτητές ρωτούσαν: «Διαβάσαμε το βιβλίο, τι θα διαβάσουμε  στη συνέχεια;».

 Σε 10 χρόνια διδασκαλίας οι φοιτητές ποτέ δεν ρώτησαν: «Διαβάσαμε το μεγάλο εισαγωγικό εγχειρίδιο για τη βιολογία, τι θα  διαβάσουμε στη συνέχεια;» Οι φοιτητές μου, είτε προορίζονταν να γίνουν βιολόγοι είτε όχι, γοητεύονται πάντα  από μια μαγική ιστορία γεμάτη  ανακαλύψεις και ερωτήματα που δεν έχουν ακόμη απαντηθεί και όπου ο ρόλος του καθηγητή είναι λιγότερο ξεκάθαρος, παρά από ότι βρίσκεται σ’ένα σχολικό βιβλίο που ακολουθεί την πεπατημένη.

http://www.biology4u.gr/